Fotograaf Ton Groot Haar vertelt met het boek ‘Mirsad, Ismet, Izet’ het verhaal van drie Bosnische broers en hoe oorlog, verlies en dood hun levens tekenden. „Maar bovenal is het een verhaal over veerkracht.”
Drie keer reisde hij met de bus dwars door Europa. Een rit van zo’n 28 uur en 1.700 kilometer, door Duitsland, Oostenrijk, Slovenië en Kroatië, om uiteindelijk aan te komen op zijn bestemming Sanski Most, een stad in het noordwesten van Bosnië en Herzegovina.
De Friese fotograaf Ton Groot Haar (63) wilde met eigen ogen de omgeving zien waar Mirsad Kuburic opgroeide. Kuburic woont sinds begin jaren negentig in Leeuwarden en Groot Haar is al bijna dertig jaar met hem bevriend. Kuburics ouderlijk huis, dat na de oorlog weer is opgebouwd. De rivier de Sana, waaraan de stad zijn naam ontleent en waar Kuburic als kind met zijn broers langs de oevers speelde. Het dorpje, even verderop, waar zijn opa woonde, die hem als klein jongetje met zijn paard meenam naar de weilanden. Groot Haar wilde ook Izet bezoeken, de broer van Mirsad, die net als de hele familie Kuburic in 1992 naar Nederland vluchtte toen de Bosnische burgeroorlog uitbrak en die vijf jaar geleden de beslissing nam terug te keren naar zijn geboortegrond.
Toen Ismet wegviel, moest iedereen opnieuw zijn plek vinden
Toen Ton Groot Haar zes jaar geleden zijn goedlopende communicatiebureau van de hand deed, gooide hij zijn leven om en besloot fotograaf te worden. Hij schreef zich in voor de Fotoacademie en studeert dit jaar af met zijn project Mirsad, Ismet, Izet, dat het verhaal vertelt van drie broers, waarvan er een werd vermoord in 1992 toen de oorlog uitbrak. Groot Haar vertelt in stemmige beelden – portretten, landschappen, foto’s afkomstig uit oude familiealbums – en met korte tekstjes, de verhalen van de broers die door de dood en fysieke afstand van elkaar gescheiden zijn. Maar die ook door hun bloedband en hun gezamenlijke verleden onlosmakelijk met elkaar verbonden blijven. Het boek is daarmee een verhaal over verlies, over verlangen naar wat was, „maar het is bovenal ook een verhaal over veerkracht”, zegt Groot Haar. „Mirsad verloor zijn broer, z’n land, twaalf jaar geleden stierf bovendien zijn zoon. Hoeveel kan een mens verdragen? En toch weten hij en zijn vrouw hun leven weer richting te geven. Daar heb ik enorm veel bewondering voor.”
Het boek is opgedeeld in drie verschillende delen. Het opent met foto’s van Mirsad en zijn leven in Leeuwarden, zijn werk, zijn moestuin, de foto’s aan de muur van zijn overleden zoon Aky. Op het einde van het boek zien we Izet, die nu net buiten Sanski Most in een huisje aan de Zdena-rivier woont, samen met zijn vrouw, zijn hond, kippen, eenden en kalkoenen.
In het hart van het boek wordt het verhaal van Ismet verteld, met archiefbeelden en het hartverscheurende verhaal van zijn weduwe die vertelt hoe zij en haar man werden overvallen door het plotselinge uitbreken van de oorlog: „Onze eigen buren, mannen uit Prijedor… Ze kwamen overal vandaan, uit de bossen en de vallei, links en rechts. Toen Ismet naar buiten ging om te kijken wat er aan de hand was, is hij meteen in zijn hoofd geschoten. Pasgeleden heb ik een appartement gekocht in Sanski Most, vlakbij de begraafplaats.”
Het verhaal van Ismet staat in het hart van het boek omdat hij de schakel is in dit verhaal, vertelt Ton Groot Haar. „Ismet was de verbinder in de familie. Hij kon met iedereen goed overweg, mensen hielden van hem. Toen hij wegviel, moest iedereen opnieuw zijn plek vinden.”
Tussen de drie gescheiden katernen over de broers plaatste Groot Haar foto’s van zijn busreis en van de rivieren in en om Sanski Most – ook wel de ‘stad van negen rivieren’ genoemd; acht riviertjes monden hier in de Sana uit. „Het verhaal van Mirsad, Izet en Ismet is geen makkelijk verhaal. Er is verdriet, er is verlangen. Een rivier staat voor mij voor hoe het leven toch altijd weer doorgaat. Het water dat door die rivieren blijft stromen, altijd, staat voor mij ook symbool voor de enorme veerkracht van deze broers.”
Ton Groot Haar, Mirsad, Ismet, Izet. Vormgeving: Sybren Kuiper. Uitgegeven in eigen beheer in een gelimiteerde oplage van 150 exemplaren. 35 euro. Inl: www.groothaar.nl
